แบบ P&ID หรือที่ย่อมาจาก Piping and Instrumentation Diagram ซึ่งเป็นแบบจำลองกระบวนการที่อยู่ในโรงงานอุตสาหกรรม โดยการอ่านแบบ P&ID ได้นั้นช่วยให้การทำงานมีประสิทธิภาพมากขึ้น ร่วมถึงการประสานงานไปยังแผนกหน่วยงานอื่นๆ บทความนี้จะพามารู้จักกับ 5 ประเภทของเครื่องจักรที่อยู่ในแบบ P&ID ที่จะช่วยให้เราเห็นภาพรวมของสัญลักษณ์ที่นำมาใช้ในเอกสารการออกแบบ
1. Process Line เส้นกระบวนการ ซึ่งเป็นหมวดสัญลักษณ์ที่บ่งบอกถึงไลน์ท่อ รวมถึงอุปกรณ์ต่อพ่วงใช้งานต่างๆ เช่น ข้อต่อ ข้อลด ข้องอ หน้าแปลน ฯลฯ ก็เพื่อใช้ในการลำเลียงของไหลจากกระบวนการหนึ่งไปยังกระบวนการหนึ่งนั้นเอง
2. Valve สัญลักษณ์วาล์ว การลำเลียงของไหลนั้น จำเป็นต้องมีการควบคุมการไหล ไม่ว่าจะเปิด – ปิด หรือแม้แต่ควบคุมอัตราการไหล ให้เป็นไปตามกระบวนการที่ออกแบบไว้ อุปกรณ์ที่จะมาช่วยในเรื่องนี้คือ วาล์ว ซึ่งตัววาล์วเองก็มีหลายประเภทเช่น เกตวาล์ว โกลบวาล์ว บัตเตอร์ฟลายวาล์ว เป็นต้น หากต้องการให้วาล์วสามารถรับคำสั่งจากคอนโทรลเลอร์ได้ ก็จำเป็นต้องมีหัวขับ Actuator เพื่อให้วาล์วนั้นกลายเป็นคอนโทรลวาล์ว ในการควบคุมอัตราการไหลจากระบบควบคุม
3. Fix Equipment อุปกรณ์ติดตั้งคงที่ถาวร ในการลำเลียงของไหล จากกระบวนการหนึ่งไปยังกระบวนการหนึ่ง จำเป็นจะต้องมีจุดพักของไหล นั้นก็คือ ถังบรรจุ (Tank) ซึ่งในโรงงานจะมีทั้งถังเปิด และ ถังปิด ต่างกันที่ รูปแบบของความดันที่อยู่ในถัง อุปกรณ์ที่ติดตั้งถาวรอีกตัวเช่นอุปกรณ์แลกเปลี่ยนอุณหหภูมิ (Heat Exchanger) เช่น Cooling , Condensor ฯลฯ
4. Rotary Equipment อุปกรณ์เครื่องจักรที่มีการเคลื่อนไหวได้ ในการลำเลียงของไหลได้นั้น จำเป็นต้องมีเครื่องจักรเป็นตัวส่งหรือต้นกำลังเช่น ปั้ม ในการลำเลียงของไหล หรือ คอมเพรสเซอร์ ที่บีบอัดลม เพื่อให้เกิดแรงดันลมในการใช้งานในไลน์ Instrument Air
5. Instrument อุปกรณ์เครื่องมือวัดและระบบควบคุม ในการจะควบคุมของไหลในระบบได้นั้น จำเป็นต้องการการวัด และนำค่าที่วัดได้ไปควบคุมตัดสินใจต่อกระบวนการ ในแบบ P&ID นั้นก็มีสัญลักษณ์แสดงถึงเครื่องมือวัดไว้อย่างชัดเจน เช่นว่า เป็นการวัดค่าเพื่อแสดงผล (indicator ) หรือวัดค่าเพื่อส่งไปควบคุม (Transmitter) เป็นต้น ในฝั่งของคอนโทรลเลอร์ก็จะมีเขียนกำกับไว้ชัดเจนว่า ต้องการควบคุมตัวแปรอะไร เช่น Temperature Controller เป็นลูปควบคุมอุณหภูมิ
เมื่อเราทราบถึงประเภทเครื่องจักรทั้ง 5 ประเภทแล้ว ก็พอที่จะแบ่งสัญลักษณ์ที่มีทั้งหมด เพื่อการเรียนรู้ว่าแต่ละตัวเป็นประเภทอะไร มีไว้เพื่อจุดประสงค์ใดในกระบวนการ ช่วยให้เราสามารถอ่านแบบ P&ID ได้อย่างง่ายมากยิ่งขึ้น
